Liên quan đến vấn đề bạo lực học đường, nhóm nghiên cứu mạnh của Trường Đại học Sư phạm đã có các đề tài có liên quan đến nội dung được thực hiện trong nhiều năm qua.
Đặc biệt là cùng với nhóm, NCS.ThS Mai Mỹ Hạnh – Phó Trưởng Bộ môn Tâm lý học, Trường Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh đang tham gia đề tài nghiên cứu cấp nhà nước về phát triển công tác tư vấn tâm lý học đường trong khuôn khổ: Chương trình Khoa học và Công nghệ cấp quốc gia giai đoạn 2016-2020 “Nghiên cứu phát triển khoa học giáo dục đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam”, mã số KHGD/16-20, Bộ Giáo dục và Đào tạo. Chúng tôi đã có cuộc trao đổi ban đầu về các kết quả nghiên cứu có liên quan.
PV: Cô đánh giá thế nào về diễn tiến tâm lý của cả học sinh bị bạo lực và học sinh bạo lực bạn trong câu chuyện vừa xảy ra?
– Mỗi học sinh đều có những khó khăn và khủng hoảng riêng về tinh thần. Điều quan trọng không phải là phê bình, chỉ trích và lên án hành động sai của học sinh mà cần giúp em nhận thức sâu sắc về hành động sai của bản thân mình để tự em thay đổi được trong con đường phía trước. Trong bản chất mỗi con người đều có phần hướng thiện, sự bao dung và xoa dịu những tổn thương là điều cần thiết cho cả hai. Cách ứng xử cần hết sức khéo léo vừa mang tính “kỷ luật” để hành động đó không bị xem nhẹ nhưng vẫn vừa đảm bảo cho em thấy cuộc đời sẽ tốt đẹp hơn nếu bản thân thay đổi tích cực. Với học sinh bị bạo lực, em đang rất khủng hoảng và có thể để lại sự ám ảnh tâm lý về sau nên rất cần sự chăm sóc tinh thần kịp thời từ các chuyên gia tâm lý.
PV: Phải chăng chuẩn mực bạn bè, chuẩn mực thầy trò trong học đường đang bị tác động quá lớn và có nhiều vấn đề phát sinh?
Ở môi trường nào còn sự phân biệt thì ở đó sẽ còn sự bất công và bạo lực. Sự phân biệt kẻ mạnh kẻ yếu, người giàu người nghèo, người ốm người đẹp… sẽ thúc đẩy cá nhân có những hành động trấn áp kẻ mà bản thân mình cho là yếu thế hơn. Kết hợp với các yếu tố từ tâm sinh lý lứa tuổi và ảnh hưởng của các văn hóa bạo lực từ truyền thông nên học sinh dễ dàng nảy sinh hành vi bạo lực mà không kịp kiểm soát từ tự ý thức. Điều quan trọng trong chuẩn mực ứng xử bạn bè, thầy trò cần nâng cao giá trị sự tôn trọng, đồng cảm và thiện chí. Những giá trị này cần ăn sâu vào nhận thức, qua thái độ.
Bạo lực học đường xảy ra từ lâu, nghiêm trọng từ lâu nhưng sự quan tâm của chính nhà trường về vấn đề này vẫn chưa đủ để phòng ngừa và xử lý các khủng hoảng liên quan đến vấn đề này. Ngay cả người làm công tác giáo dục còn thiếu nhận thức, thiếu thái độ và sự đồng cảm với học sinh thì học sinh biết lấy niềm tin vào đâu để cầu cứu. Nên cái vòng bạo lực học đường lặp đi lặp lại từ thế hệ này sang thế hệ khác chỉ vì học sinh không biết cầu cứu thế nào?
PV: Vậy, công tác giáo dục của nhà trường đang hướng đến mục tiêu gì trong việc giáo dục học sinh?
Chúng ta cần chú trọng giáo dục giá trị sống, cung cách sống và tính nhân văn giữa con người với con người; đẩy mạnh giáo dục nhân quyền, bình đẳng giới…Tuy nhiên, chúng ta cũng cần có cái nhìn thẳng thắn là với những áp lực nhất định nên việc trường học đang cân bằng mục tiêu dạy chữ – dạy người một cách song song. Hơn thế, với những sự điều chỉnh về chương trình giáo dục đã và đang tiến hành, mục tiêu giáo dục học sinh nên người, trở thành con người sống có văn hóa văn minh là điều chúng ta đang nhận thấy. Cá nhân tôi cho rằng thay đổi này rất đáng trân quý nhưng cần quan tâm nhiều đến sự thực thi.
PV: Được biết nhóm đề tài của cô đang có những nghiên cứu về vấn đề tham vấn học đường, vậy ý nghĩa của đề tài này thế nào thưa cô. Liệu mô hình tư vấn có giúp cho vấn đề BLHĐ giảm hay mất đi?
Trước hết, nghiên cứu của chúng tôi không chỉ phát hiện thực trạng mà là chuẩn bị để đáp ứng có lộ trình cho chương trình giáo dục phổ thông mới. Với những đổi mới có chiến lược của giáo dục Việt Nam, đặc biệt là chương trình giáo dục phổ thông mới thông qua vào tháng 7 năm 2017 cho thấy vấn đề tham vấn tâm lý học sinh, giáo dục hướng nghiệp và công tác giáo dục nói chung được xem như nhiệm vụ quan trọng và trở thành một “cơ sở” cần thiết để triển khai công tác giáo dục. Như vậy, để thực hiện tốt việc giáo dục học sinh, tâm lý học trường học sẽ cùng chung sức giải quyết những nhiệm vụ quan trọng đó. Song song với vấn đề trên, tâm lý học trường học cũng thực hiện những nhiệm vụ chuyên biệt trong tầm ảnh hưởng của mình như: giáo dục giới tính, giáo dục hướng nghiệp, giáo dục lễ giáo, giáo dục lối sống… để đảm bảo phát triển 5 phẩm chất chủ yếu, 10 năng lực cốt lõi, thực hiện định hướng nghề nghiệp từ lớp 10…
Mô hình tư vấn tâm lý trong nhà trường sẽ giúp học sinh gặp khó khăn về tinh thần được trợ giúp kịp thời. Mô hình không chỉ là nơi học sinh sẽ được tư vấn các giải pháp bảo vệ bản thân và xử lý các khó khăn của mình một cách an toàn và hiệu quả mà còn là nơi các em thực sự có niềm tin về việc được sẵn sàng giúp đỡ. Hơn hết, những lo lắng, căng thẳng và mâu thuẫn của các em sẽ được xử lý kịp thời, tránh những nguy cơ bạo lực, trầm cảm, tự hủy hoại bản thân.
PV: Đâu là điều cần rèn luyện để các em biết ứng xử để bảo vệ mình khi gặp những tình huống hay nguy cơ bị BL thưa cô?
Để rèn luyện để các em biết ứng xử để bảo vệ mình khi gặp những tình huống hay nguy cơ bị bạo lực là một quá trình. Tuy nhiên, các kỹ năng sẽ quyện chặt và tạo thành năng lực sống dựa trên nền tảng giá trị sống… Nếu chọn lọc, tôi cho rằng có thể dựa trên tiêu điểm một số kỹ năng trong chuỗi sách Phát triển hay Rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh từ lớp 1 đến lớp 2 của nhóm chúng tôi do PGS.TS. Huỳnh Văn Sơn chủ biên và Bộ Giáo dục và Đào tạo thẩm định. Đó là các quyển:
– Kỹ năng nhận diện các tình huống nguy hiểm
– Kỹ năng xử lý khi bị bạo lực học đường
– Kỹ năng chia sẻ thông tin
– Kỹ năng tìm kiếm các nguồn lực trợ giúp cá nhân từ các tổ chức xã hội….
PV: Cô tư vấn thế nào với học sinh đã bị bạo lực nhưng các em vẫn im lặng, che giấu vì sợ hãi?
Vì sao các em sợ? Đây là câu hỏi khó trả lời hay không? Tôi cho rằng không bởi rõ nhất là vì bị hù dọa; vì các em nghĩ không ai thực sự quan tâm đến vấn đề của các em; vì các em nhận thấy sự giải quyết của nhà trường với các tình huống bạo lực tương tự không thỏa đáng và các nạn nhân có nguy cơ bị bạo lực nặng hơn… Đấy là một trong những mấu chốt vấn đề. Triệt để nhưng thẳng thắn và có tình có lý; Rõ ràng, nghiêm khắc nhưng không quá cảm tính; nhẹ nhàng nhưng không quá xuề xòa, dễ qua… là điều cần tuân thủ.
Quan trọng nhất theo chúng tôi là cần chia sẻ cho học sinh cơ chế tâm lý của người đi bạo lực người khác họ cùng sợ hãi, càng sợ hãi, càng bất an thì họ lại mạnh mẽ trong những lời hù dọa. Nếu không chia sẻ nguy cơ em vẫn bị bạo lực tiếp diễn không chỉ là ở đối tượng này mà nỗi sợ này khiến em dễ bị những đối tượng khác bạo lực hơn trong tương lai. Những điều trên khiến em mất niềm tin vào các mối quan hệ bạn bè, dễ dàng dẫn đến sự nhút nhát, kém tự tin thậm chí dẫn đến những sang chấn tâm lý lâu dài. Chia sẻ với người em tin tưởng nhất để cùng tìm cách giải quyết, nên chia sẻ với gia đình trước – ba mẹ để được đồng hành giải quyết vấn đề. Có như vậy, bạo lực học đường trong công tác tư vấn học đường sẽ được giải quyết có căn cơ…
PV: Xin cảm ơn cô!
Ảnh chỉ mang tính chất minh họa